Çocuklar Neden Yalan Söyler?

Psk. Dan. Çiğdem Mengi

 

Hemen hemen her çocuk hayatının bir evresinde yalan söyler. Yalanın pek çok sebebi olabilir. Bu süreçte çocukların içinde bulunduğu gelişim dönemleri önemlidir.

 

0-3 Yaş arası dönemde çocuklar henüz yalan kavramını tam bilmezler.

Yalanları bazen ebeveynlerini memnun etmek, bazen de gerçekleşmesini diledikleri isteklerini oluyormuş gibi ifade etmek için kullanırlar.

 

3-6 Yaş döneminde çocuklardaki hayal gücü oldukça kuvvetlenir.

Yaşadıklarını abartarak hikayeleştirebilirler. Hayal ile gerçek bazen birbirine karışır.

Yataklarının altında canavar olduğunu, oyuncaklarının konuştuğunu söyleyebilirler. Bütün bunlar gelişimsel sürecin bir parçası olarak karşımıza çıkar.

 

6 yaş ve üstü çocuklar ise yalanın toplumsal olarak hoş karşılanmayan bir olgu olduğunun bilincindedir. 6 yaştan sonra söylenen yalanların ardında pek çok sebep olabilir ve önemsemek gerekir.

 

Peki 6 yaş ve sonrasında söylenen yalanların yaygın nedenleri nelerdir?

 

Ebeveyn Tutumu:

Aileleri yalan söyleyen çocukların yalan söyleme olasılıkları artar. Örneğin telefonda konuşmak istemediği için kendisine "evde yok" dedirten bir baba çocuğa model olur. Bu tarz davranışlar çocuğa "yalan söylemek kabul edilebilir bir davranıştır" mesajı verir.

 

Cezadan Kaçmak:

Yaptıkları neticesinde aşırı tepki alan çocuklar, ceza almamak ve rencide edilmekten kaçınmak amacıyla yalana başvurabilirler.

 

Yüksek Beklentiler:

Ailesinin ya da çevresinin beklentilerini karşıladığında onay ve sevgi alabileceğini hisseden bir çocuk yalana başvurur. Sınavdan düşük not almasına rağmen en yüksek notu kendisinin aldığını söyleyebilir.

 

Yoksunluk:

Yoksunluk yaşayan çocuklar da özel ilgi görmek, sevilmek, fark edilmek için yalan söyleyebilirler. Sahip olmadığı şeyleri varmış gibi göstermek, yaşanmamasına rağmen ilginç olaylar yaşadığını söylemek bu yalanlardandır.

 

Güç ve statü kazanmak:

Kendisini zayıf hisseden bir çocuk, güç kazanmak, bazen bir gruba ait olmak adına yalanlar söyleyebilir. Ünlü bir kişiyle tanışıklığı olduğunu söylemesi gibi.

 

Stresli yaşam olayları:

Yalanlar pek çok zaman stresli yaşam olaylarının yansımasıdır. Anne-baba ayrılığı, problemli kardeş ilişkileri, arkadaş sorunları, zorbalık vs. gibi.

 

 

Peki yalan söyleyen çocuğa karşı nasıl davranmalı?

 

Çocuğa yalan söylediği için kızmak, cezalandırmak, rencide etmek doğru değildir. Bu davranışlar çocukta intikam ve güvensizlik duygularına neden olur. Yalan söylemenin doğru birşey olmadığını ifade etmekle birlikte dürüst olmanın güzel tarafları üzerinde durmak gerekir.

 

Çocuk yalan söylediğinde temeldeki arzuyu, ihtiyacı görebilmek önemlidir. Örneğin olmadığı halde kardeşinin olduğunu söyleyen bir çocuğa "bir kardeşin olmasını çok isterdin, öyle değil mi?" diyerek arzusuna eşlik edilebilir.

 

 Çocuğu dinlemek, onu anlamaya çalışmak, yalana sebep olan durumları değerlendirip ortadan kaldırmak ya da iyileştirmek, çocukla vakit geçirmek ve temasta bulunmak, çocuğa model olmak yalan söyleme davranışını azaltabilecek önlemlerdir.

 

Eğer çocukta yalan söylemeye çalma ve başka riskli davranışlar eşlik ediyorsa, boyutu ve şiddeti artıyorsa ve bu durum sosyal ilişkilerini, yaşantısını önemli ölçüde etkiliyorsa bir uzman desteği almak gerekir.